ANKARA- Türkiye’de nisan ayının birinci haftasında, kanser ve kanserden korunma konusunda farkındalığı artırmak için “Ulusal Kanser Haftası” aktiflikleri düzenleniyor. Her yıl binlerce kişinin vefat ettiği hastalığın yarattığı olumsuz sonuçlar Covid 19 salgını periyodunda daha da arttı. Uzmanlar, korona virüsü salgını periyodunda kansere ait erken teşhiste yaşanan problemler nedeniyle gelecekte “kanser pandemisi” yaşanabileceğini söz ediyor.
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Kurulu Üyesi, Onkoloji Uzmanı Halis Yerlikaya’ya nazaran pandemi devrinde erken teşhis için gerekli kanser taraması yapılamıyor.
‘TÜRKİYE’DE HER YIL YAKLAŞIK 200 BİN KİŞİ KANSER TANISI ALIYOR’
Kanserde erken teşhisin tedavi süreçlerine olumlu katkı sağlayabileceğini, pandemi periyodunda tarama uygulamalarının yapılamaması nedeniyle gelecek yıllarda kanser hadiselerinde artış yaşanacağını belirten Yerlikaya, “Covid 19 hasta sayısı ve vefatlar artarken pandeminin tesiri ile başta kanser olmak üzere kronik hastalığı bulunan hastalara kâfi sıhhat hizmeti sunulamadığı için Covid 19 dışı hastalıklara bağlı erken vefatlar de yaşanıyor” dedi ve sorularımıza şu cevapları verdi:
Hekim Halis YerlikayaKanser tüm dünyada önde gelen vefat nedenleri ortasında yer alıyor. Dünyada da Türkiye’de de kanser görülme oranında her yıl artış yaşandığı tabir ediliyor. Türkiye’de yakın periyotta hangi kanser cinslerinde artış gözlendi? Kimi kanser cinslerinin erken yaşlarda görülme sıklığı arttı mı?
Elimizde çok net bilgiler bulunmamakla birlikte Türkiye’de her yıl yaklaşık 200 bin kişi kanser tanısı almaktadır. Dünyada olduğu üzere Türkiye’de de kalp damar hastalıklarından sonra en kıymetli vefat nedeni kanser. Türkiye’de istatistiki datalarla ilgili meseleler nedeniyle çok net sayılar olmamakla birlikte erkeklerde en sık sırasıyla; akciğer, prostat ve kalın bağırsak kanseri görülürken bayanlarda ise en çok göğüs, tiroid ve kalın bağırsak kanseri görülmektedir. Kanserin görülme sıklığında sosyokültürel ve beslenme alışkanlıklarına bağlı bölgesel farklılıklarda görülmektedir. Örneğin Doğu Anadolu bölgesinde öteki bölgelerden farklı olarak en sık yemek borusu ve mide kanseri görülmektedir.
‘ERKEN YAŞLARDA BÖBREK KANSERLERİNDE ARTIŞ SAPTANIYOR’
ABD’de yapılan bir araştırmaya nazaran ergenlerde ve genç yetişkinlerde (15-39 yaş ortası kişiler) son 40 yılda kanser oranında yüzde 30 oranında bir artış olduğu saptanmıştır. Son vakitlerde erken yaşlarda tiroid, böbrek, kalın bağırsak kanserlerinde bir artış saptanmaktadır. Bilhassa kalın bağırsak kanserindeki artışın daha çarpıcı olduğu ve sıhhatsiz beslenme, hareketsizlik ve obezite ile direkt bağlı olduğu düşünülmektedir.
‘KANSERLE İLGİLİ MUHAKKAK BİR FARKINDALIK OLUŞSA DA KÂFİ DEĞİL’
Kansere ait toplumdaki şuur ne seviyede? İnsanların bu husustaki farkındalığı arttı mı? Ekonomik durum ya da sıhhat siyasetlerinin tesirleri nedeniyle şuur oluşsa da bilhassa erken teşhis için gerekli adımlar atılıyor mu?
Ülkemizde genel olarak sıhhat okuryazarlık seviyesinin düşük olduğu biliniyor. Sıhhatte dönüşüm programı (SDP) ile birlikte tüketim objesi haline getirilen sıhhate ait çarpık bir şuur seviyesinin oluştuğunu da söylemek mümkün. Performansa dayalı ödeme sistemi, SDP, ve özel hastaneler tarafından kışkırtılan sıhhat tüketimi daha çok tetkik, daha fazla görüntülemenin yapılmasına yol açmıştır. Kansere ait elimizde net bilgiler ve ilgili araştırmalar olmamakla birlikte geniş halk kesitleri açısından aşikâr bir farkındalığı oluşsa da bunun kâfi seviyeden çok uzak olduğunu düşünüyoruz.
‘KORUYUCU HALK SIHHATİ ÇALIŞMALARI YÜRÜTÜLMELİ’
Kanser önlenebilir bir hastalık. Sigara, alkol, makûs beslenme, şişmanlık ve sedanter hayatın (düzensiz fizikî aktivitenin olmadığı hayat tarzı) kanser için en değerli risk faktörleri olduğu bilinmektedir. Sigaranın bırakılması, sağlıklı beslenme, olağan beden tartısına sahip olunması, hareketli ömür biçiminin benimsenmesi, ziyanlı güneş ışınlarından korunmanın, çevresel ve kimyasal kanserojenlerden kaçınmanın kıymetli ölçüde kanserden kollayıcı tesirlere sahip olduğu bilinmekte. Hasebiyle sıhhatin tüm alanlarında olduğu üzere kanser ile çabada de tedavi edici çalışmalardan çok daha kıymetlisi hastalığın önlenmesine yönelik esirgeyici halk sıhhati çalışmaları öncelikli olarak yürütülmelidir.
‘ERKEN TEŞHİS İÇİN KÂFİ KANSER TARAMASI YAPILMIYOR’
Sık görülen göğüs, kolon, rahim ağzı, prostat ve akciğer kanserleri için semptom ve bulgu olmadan teşhis edilmeleri için tarama yolları bulunmaktadır. ‘Kanserden değil geç kalmaktan kork’ sloganı değerli bir gerçekliği söz etmektedir. Kanserde erken teşhisin hayat kurtardığını bunun için bilhassa sık görülen kanserlerden göğüs kanseri, kolon kanseri ve servix kanserleri için belirlenen yaşlarda önerilen taramaları yapmak çok değerlidir. Böylece kanserin daha erken devirde birtakım belirtileri ortaya çıkmadan ve bedende yayılmadan saptamak mümkün olabilmektedir. Fakat erken teşhis için ülkemizde kâfi seviyede kanser taraması yapılmamaktadır.
‘PANDEMİ TOPLUMSAL SIHHATİMİZİ ETKİLEMEYE DEVAM EDİYOR’
Covid 19 salgını sürecinde pek çok kişi gerekmedikçe, mecburî kalmadıkça hastanelere gitmeme eğilimi gösteriyor. Salgın periyodunda kanser taramaları yapılabildi mi?
Covid 19 pandemisi, iktidarın şeffaf olmayan, toplum iştirakinden uzak, ferdi önlemlere indirgenmiş, kâfi tedbirleri içermeyen siyasetleri sonucunda toplumsal seviyede bulaşıcılık engellenemediği için tüm yakıcılığıyla toplumsal sıhhatimizi etkilemeye devam ediyor. Covid 19 hasta sayısı ve vefatlar artarken pandeminin tesiri ile başta kanser olmak üzere kronik hastalığı bulunan hastalara kâfi sıhhat hizmeti sunulamadığı için Covid 19 dışı hastalıklara bağlı erken vefatlar de yaşanıyor. Onkoloji alanında tesirli ve sonuç alıcı tedavilerin uygulanabilmesi için erken evrede hastalığın yakalanması çok değerli. Başta göğüs, kolorektal, serviks kanseri olmak üzere günümüzde erken evrede hastalığın saptanması durumunda cerrahi ya da öbür tedavi modaliteleri ile birçok kanserde büsbütün kür sağlayacak tedaviler mümkün. Erken teşhis ve uygun tedaviler ile kanser kür olabilmektedir. Erken teşhis ve daha sonuç alıcı tedaviler için tarama yapılması gerekmektedir.
‘ÖNÜMÜZDEKİ YILLARDA TEŞHİS VE TEDAVİSİ GECİKMİŞ HASTA ARTIŞIYLA KARŞI KARŞIYA KALINMASI KAÇINILMAZ’
Pandeminin denetim altına alınamaması sonucunda rutin tarama programlarına nazaran tarama vakti gelen hastaların sıhhat kuruluşlarına başvuramadığı, kanser belirti ve bulgusu olabilecek kitle tespit eden pek çok kişinin virüs bulaşı kaygısıyla sıhhat kuruluşlarına başvurmayı ertelediği gözlenmektedir. Birinci basamak sıhhat kuruluşlarında belirlenen yaşlarda önerilen kanser taramalarının yapıl(a)maması da eklendiğinde önümüzdeki yıllarda teşhis ve tedavisi gecikmiş kıymetli oranda hasta artışı ile karşı karşıya kalınması kaçınılmaz olacaktır.
‘KETEM FALİYETLERİNİ DURDURDU’
Türkiye’de birinci basamakta hizmet veren Aile Sıhhati Merkezleri ve Kanser Erken Teşhis Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM) aracılığıyla yılda 20 binin üzerinde erken kanser hadiseleri yakalandığı düşünüldüğünde yapılamayan taramalar nedeniyle bu yıl sayı çok az olacaktır. KETEM faaliyetleri durdurduğu için tespit edilemeyenler, sonraki vakitlerde ileri evre ve daha erken vefat olarak karşımıza çıkacaktır. Dünyada da kanser olaylarının teşhisinde değerli oranda azalmaların olduğu bildirilmektedir. Günlük klinik pratiğimizde pandemi sürecinin uzamasıyla birlikte yeni teşhis alan hastalarda lokal ileri evre ve metastatik olanlarda da artış saptandığı gözlemlenmektedir. Tanısal sürecin gecikmesinin, tedavinin geç başlamasının hastalığın seyri ve hayat müddetine olumsuz tesiri kaçınılmaz olacaktır.
‘DAHA ERKEN VEFAT OLARAK KARŞIMIZA ÇIKACAK’
TTB’nin korona virüsü salgınına ait hazırladığı 9’uncu ay kıymetlendirme raporuna siz de bir yazıyla katkı sağladınız. Burada, “Ülkemizde Covid 19 pandemisinin bu biçimde devam etmesi durumunda önümüzdeki yıllarda ‘kanser pandemisi’ üzere bir gerçekle yüzleşmek zorunda kalabiliriz” tabirlerini kullanıyorsunuz. Pandemi sönümlendiğinde nasıl bir tabloyla karşı karşıya kalacağız? Öngörüleriniz neler?
Ülkemizde de Covid 19 pandemisi ve sıhhatte dönüşüm programının yol açtığı meseleler nedeniyle önümüzdeki yıllarda bir kanser ‘pandemisi’ yaşanması beklenmelidir. Olağan vakitlerde da gözetici sıhhat hizmetleri başta olmak üzere ihtiyaçları kâfi seviyede karşılamayan kamusal sıhhat hizmetlerinin organize edilmemesi halinde Covid 19 dışı birçok erken vefat yaşanacaktır.
Sorumluluğu vatandaşa, yükü sıhhat çalışanlarına yükleyen, salgınla çabayı yalnızca hastanelerde karşılama strateji/stratejisizliği izlenmesi nedeniyle Covid 19 dışı hastalara kâfi sıhhat hizmeti sunulamamakta, sıhhate erişim güçleşmekte, erken teşhis imkanlarının sunulamaması nedeniyle hastalar geç teşhis almakta ya da teşhis alamamaktadır. Bunun sonucunda ülkemizde önümüzdeki yıllarda kanser pandemisinin görülmesi şaşırtan olmayacaktır.
‘KANSER HASTALARI COVİD 19 ENFEKSİYONU AÇISINDAN DAHA RİSKLİ’
Kanser tedavisi gören bireylerin Covid 19 virüsü karşısında daha yüksek risk altında oldukları ve kanser hastalarında korona virüsünün daha ağır geçtiği uzmanlar tarafından tabir ediliyor. Covid 19 olumlu olan kanser hastalarının tedavi süreçleri nasıl etkileniyor? Örneğin kemoterapi süreci duruyor mu?
Covid 19’un ağır seyretmesine yol açan risk faktörleri ortasında tansiyon yüksekliği, kalp damar hastalıkları, şeker üzere hastalıkların yanında kanser (özellikle kan kanserler, akciğer kanseri) yer almaktadır. Faal kanser tedavisi gören kanser hastalarının Covid 19 enfeksiyonu açısından daha yüksek risk altında oldukları ve bu hastalarda Covid 19’un daha şiddetli geçtiği bilinmektedir.
Kanserin öteki hastalara nazaran hem kendisi, hem tedavisi (ameliyat, kemoterapi, radyoterapi) hem de eşlik eden durumlar (altta yatan akciğer hastalığı KOAH gibi), kanserli hastada hem enfeksiyon ihtimalini arttırmakta, hem de enfeksiyon olduğunda hastalığın daha önemli seyretmesine yol açmaktadır. Bu durum Covid 19 için de geçerlidir. Yani kanser varlığında korona virüsü enfeksiyonu daha önemli seyredebilir. Pandemi olması nedeni ile yarı acil bir ihtiyaç olan kanser tedavisini durdurmanın ya da orta vermenin bilimsel bir desteği yoktur. Covid 19 olumlu olan hadiselerin tedavi süreci takip eden tabipleri tarafından ferdi seviyede kıymetlendirilerek karar verilmelidir.
‘KORONA AŞILAMASI KANSER TEDAVİSİNİ OLUMSUZ ETKİLEMİYOR’
Kanser hastalarına korona virüsü aşısı uygulaması nasıl oluyor? Aşı kanser tedavisi sürecini nasıl etkiliyor?
Ülkemizde 29 Mart prestijiyle kanser hastaları da öncelikle aşılacak kümeye alındı. Kanser hastaları ağır hastalığa karşı gözetici olduğu bilinen ve beklenen değerli bir yan tesiri olmayan aşı olmaları konusunda tereddüt yaşamamaları ve durumlarını, aşılanma vakitlerini takip eden doktorları ile değerlendirilmelidirler. Aşılanma kanser tedavi sürecini olumsuz etkilememektedir. Fakat kanser tedavileri aşının gözetici tesir oluşturulma oranını azaltabilir, o nedenle aşı vakitleri ferdi seviyede karar verilmelidir.
Gazete Duvar
