ADIYAMAN – Hasan Şabaş, sanırım 70 yaşında vardı ve hâlâ dinç görünüyordu. Anlatmak istediği çok şey vardı, bunu hissettiriyordu fakat kelamı oğlu Rıfat’a bırakmayı tercih eder üzere bir hali de vardı. Zira olup bitenlere, Adıyamanlılar için klâsik olan tütün üreticiliğine devletin müdahale etmesine akıl erdiremiyordu.

“Ne vakit başladın tütün üreticiliğine?” diye sorunca, tütünlerin ortasında konuşmalarımızı dikkatle dinleyen küçük torunlarını gösterdi ve “Çocukluğumdan beri” dedi. O babasından, oğlu Rıfat da kendisinden devralmıştı tütün üreticiliğini. Şayet devlet müdahale etmese, tütün bahçesindeki torunları da bu işi Rıfat’tan devralıp sürdüreceklerdi tahminen…

ÜRETİCİLER SOKAĞA ÇIKTI

Kelamı oğlu Rıfat’a bırakan Hasan Şabaş, biraz ötede, ekmeğini çıkardığı tütünlerin ortasında bağdaş kurarak oturdu. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ‘yetki belgesi’ olmadan tütün ticareti yapmayı yasaklayan yasası 1 Temmuz’da yürürlüğe girdi. Tıpkı Gün Malatya’nın Doğanşehir ve Adıyaman’ın Çelikhan ilçelerinde tütün üreticileri, “Tütünüme dokunma” sloganıyla yol kapatma aksiyonu gerçekleştirdi. Üç gün süren ve kent merkezi ile başka ilçelere de yayılan aksiyonlar sırasında Adıyaman’ın bütün yolları kapatıldı.

Adıyamanlılar, klâsik tütün üreticiliğini bitirecek olan maddeden kelam ederken, öncelikle İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun 2017 yılında yaptığı konuşmayı hatırlatıyor. Soylu, “Tütünün parası PKK’ya gidiyor” gibisi cümleler kurarak maddeyi haber vermişti. Yasa çıktığında Adıyamanlı tütün üreticileri tekrar hareketler yapmış, yol kapatmış, Valilik bahçesinde oturma hareketi yapmışlardı.

Yasa geri çekilmedi fakat yürürlüğe girmesi ertelendi. İşte bu yıl 1 Temmuz’da yasa yürürlüğe girince Adıyamanlılar bir defa daha aksiyonlar gerçekleştirdi.

6 YILA KADAR MAHPUS VE PARA CEZASI GETİRİLDİ

1 Temmuz 2021 tarihinden itibaren Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan ‘yetki belgesi’ almadan yahut bildirimde bulunmadan tütün ticareti yapmak yasaklanıyor. 5607 sayılı Kaçakçılıkla Uğraş Kanunu’nda Kasım 2017’de yapılan düzenlemeyle yetki dokümanı almadan yahut bildirimde bulunmadan tütün ticareti yapanlara 3 yıldan 6 yıla kadar mahpus cezası verilecek. Kanunun uygulaması en son Haziran 2020’de yeni bir düzenlemeyle 1 Temmuz’a ertelenmişti.

TÜTÜN ÜRETİLEN ARAZİ EL EMEĞİ İLE HAZIRLANDI

Ataması yapılmayan öğretmenlerden olan Rıfat Şabaş, baba mesleği olan çiftçilik yapmaya karar vermiş ve yıllardır tütün üreterek hayatını idame ediyor. Tütün üretmenin kolay bir iş olmadığını anlatan Şabaş, dedelerinin dağlık alanı emek vererek tütün üretmeye uygun hale getirdiğini de hatırlatıyor.

Ataması yapılmayan öğretmen olan Rıfat Şabaş, ailecek tütüncülük yaptıklarını belirterek, “Zengin olmuyoruz lakin kimseye muhtaç olmadan geçinebiliyoruz” diyor.

Tütün bahçesi derken gözünüzün önüne yüzlerce, binlerce dönüm arazi gelmesin. Adıyamanlılar birkaç dönümlük yerde tütün üretiyor. Şabaş’ın da hatırlattığı üzere dedeleri yıllar evvel dağlık yerde birkaç dönümlük araziyi, el emeği ile tütün yetiştirmek için kullanılabilir hale getirmiş.

ADIYAMAN’IN GEÇİM KAYNAĞINI BİTİRECEKLER

Rıfat Şabaş’ın yeri de 4 dönümlük. “Zengin olmuyoruz lakin kimseye muhtaç olmadan geçinebiliyoruz. Artık bu kanunla bizim ekmeğimizle oynayacaklar” diyor Şabaş.

Çeşidin üreticisi Rıfat Şabaş, hareketlere katıldığını anlatıyor. Yüzü elbette tütün bahçesinde çalışmaktan lakin daha çok son üç gündür süren hareketler sırasında güneş altında beklemekten kararmış. Şabaş, “Bu yasa tütün üreticisini bitirecek. Adıyamanlıların yüzde 80’i tütünden geçiniyor. Kimi üretiyor, kimi satıyor lakin tütünden geçiniyorlar ve bu maddeyle geçim kaynağını bitirecekler” diyor.

Şabaş, yol kapatma hareketleri yapma münasebetlerini de şöyle anlatıyor: “Biz ne eşkıyayız ne de yol kapatmaya meraklıyız. Biz ekmeğimizi muhafazaya çalıştığımız için, sesimiz duyurmak istediğimiz için yol kapattık.”

‘MEVCUT HALİYLE YASA YÜZDE 60 VERGİ YÜKÜ GETİRİYOR’

Valinin ve siyasetçilerin hareketler sırasında kendileriyle görüştüğünü ve yasanın 6 ay erteleneceğine dair bilgi verdiğini belirten Şabaş “6 ay daha erteleseler sorun çözülmeyecek ki. Biz maddede önemli değişikliklerin olmasını istiyoruz. Mesela biz de fındık üreticisinin haklarından yararlanmak istiyoruz. Bu haklar verilecekse tütün üretimini kontrol altına alsınlar, buna karşı değiliz” görüşünü lisana getiriyor.

Şabaş ayrıyeten mevcut haliyle yasanın kendilerine yüzde 60 civarında bir vergi yükü manasına geldiğini söyledi ve başka çiftçilerin haklarından yararlanamadıklarını tabir etti.

‘KOOPERATİF BİRKAÇ KİŞİYİ VARLIKLI EDECEK’

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Tütün Üretimi, İşlenmesi, İç ve Dış Ticareti ile İlgili Tarz ve Temeller Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliği Aralık 2020 tarihinde yayımlandı. Yönetmeliğe nazaran; tek başına kıyılıp içilebilme vasfına sahip tütün çeşitlerinin üretildiği üretim merkezlerinde en az 250 tütün üreticisi kişinin bir ortaya gelerek Tütün Üretim ve Pazarlama Kooperatifleri kurması gerekiyor.

‘YASA BİRTAKIM BİREYLERE RANT SAĞLAYACAK’

Şabaş ise bu durumun birtakım şahıslara rant sağlayacağını ve tütün üreticisine bir gelir sağlamayacağını savunuyor. Şabaş’a nazaran kooperatif ismi altındaki bir oluşuma mahkum edilmek isteniyorlar. Ona nazaran kooperatif, çiftçinin hakkını savunmayacağı üzere birkaç kişi için rant kapısı olacak. “Onların istediği üzere bir kooperatif kurulursa eserimi istediğim fiyata satamayacağım, kooperatifin belirlediği fiyata mecbur kalacağım ve bundan milletlerarası şirketler ile onlara aracı olanlar rant sağlayacak. Zira kurulmak istenen kooperatifi, dağ köyünde 1-2 dönümlük yerde tütün üretenler kurmayacak, yeniden zenginlerin kontrolünde olacak. Bu nedenle kooperatife güvenmiyoruz” diyor.

YASA HER BÖLÜMÜ BİR ORTAYA GETİRDİ

Rıfat Şabaş, kendilerine verilen kelamların sonucunu beklemek üzere 3 günlük yol kapatma hareketini bitirdiklerini söyledi. Maddede bekledikleri üzere bir değişiklik olmazsa ne olacak? Şabaş’ın bu soruya cevabı şöyle: “2017’de yasa birinci çıktığında tekrar aksiyon yaptık. Gaz sıktılar, cop yedik, birtakım arkadaşlarımız yaralandı, kimileri mahpusa konuldu lakin harekete orta vermedik yasa erteleninceye kadar. Artık yeniden bize kelam verdiler, bekliyoruz. Lakin maddede değişiklik olmazsa yeniden aksiyon yapacağız. Zira biz esrar üretmiyoruz, dedelerimizden öğrendiğimiz halde tütün üretiyoruz. Bu bizim ekmek teknemiz, ekmek teknemizi müdafaaya devam edeceğiz.”

Tütün üreticilerinin aksiyonunun provoke edilmek istendiğini belirten Sabaş “Kesinlikle bu aksiyonların siyasi bir nedeni yok, biz yalnızca ekmeğimizi savunuyoruz. Esasen bu nedenle Adıyamanlı Aleviler, Sünniler, Kürtler, Türkler, AKP’liler birlikte aksiyon yapıyorlar” sözünü kullandı.

‘O DA BİZİM ÜZERE BİR İNSAN’

Oğlu Rıfat’la konuşmalarımızı oturduğu yerden sessizce dinledi Hasan Şabaş. Veda etmek vakti gelince bir de ona sordum, “Ne olacak bu çeşidin üreticisinin durumu?” diye. Yanıt vermeden evvel meskene, yemeğe davet etti ısrarla. Sonra, “O da bizim üzere bir insan. Vekillerden birisi gidip durumu anlatsa, O da bizim halimizi anlar, bu kadar gürültü olmaz” dedi.

Hasan Sabaş, AK Parti Adıyaman Milletvekili Ahmet Aydın’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüşüp, üreticilerin taleplerini aktarmasını beklediklerini söyledi.

Hasan Şabaş’ın “O da bizim üzere bir insan” dediği Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan. Kelamını ettiği vekiller ise AK Parti Adıyaman milletvekilleri. Adıyaman’da kaldığım mühlet boyunca ismini en çok duyacağım AK Partili milletvekili ise Ahmet Aydın olacaktı. Erdoğan’a yakınlığı ile tanınan ve aileden güçlü olan Aydın’ın son 18 yılda gücüne güç kattığı ileri sürüldü. Öteki AK Parti Adıyaman milletvekillerinin ise onun ağzından çıkacak kelama baktıkları tabir edildi.

Adıyamanlılar, karşı karşıya kaldıkları sorunu Ahmet Aydın’ın çözebileceğine inanıyor. Lakin Aydın, sorun baş gösterdiği günden beri ‘ortalıkta görünmemiş’, en azından hareketçilerin yanında durmamış.

Gazete Duvar