Ali İstek Taşkale

Seren Yüce’nin 2010 yılında çektiği Çoğunluk sineması, Türkiye’nin her türlü zulmün cürüm ortağı orta sınıfıyla, aile kurumu üzerinden taviz vermeden yüzleşmişti. Berkun Oya’nın Bir Başkadır’ı, Çoğunluk’un başlattığı yüzleşmenin bir devamı kanımca. Dizi bu manada Türkiye’nin kolektif özne olma iradesini kaybetmiş toplumuyla taviz vermeden hesaplaşıyor, bu ülkenin olmamışlığını sınıfsal ve kültürel eleştiriyi harmanlayarak tesirli bir biçimde ifşa ediyor. Bu toplumdan kırıklı çıkıklı, ölümcül yaralar almadan çıkmanın mümkün olmadığını, dışında kalana hayatı zehreden bir yapı olduğunu cesurca gösteriyor.

Bir Oburdur, çoğul karakter örüntüsüyle Türkiye’nin kültürel, sınıfsal, dinî fay sınırlarını sarsmaktan korkmuyor. Bu sayede ruhları bu topraklarda örselenmiş insan kıssalarına değinerek, kolektif davranan bir halk mümkün mü meselesine odaklanıyor. Öyküde başörtülü ve sınıfsal olarak en altta yer alan Meryem’den Robert Kolejli soğuk ve uzaklıklı psikiyatrist Peri’ye, o psikiyatristi tedavi eden yaralı Kürt psikiyatrist Gülbin’e, Gülbin’in başörtülü ve sonradan zenginleşmiş acımasız kız kardeşine, eşi öldükten sonra içine düştüğü yalnızlığı aşamayan, bu dünyaya olan inancı azalan emekli cami imamı Ali Sadi Hoca’ya, rezidansta kalan, bayanlara yalnızca vücut olarak bakan, “fikirsiz yaşayan” Sinan’a, uğradığı tecavüz sonucu dilsizleşen, deliren Ruhiye’ye, bayanlarla yalnızca bağırarak bağlantı kuran bar fedaisi Yasin’e ve birbirine aşık bayanlara kadar çok katmanlı, katmanlı olduğu ölçüde sorgulayıcı, birbirlerine değerek, birbirlerini değişmeye yönelten, bu yolla ne eski Türkiye’yi ne de yeni Türkiye’yi aklayan, ikisini de birebir oranda sorgulayan samimi ve çoğul bir Türkiye anlatılıyor. Öbür bir deyişle, Bir Başkadır’daki Türkiye, birinci karelerinden itibaren yakıcı bir sahicilikte, başrolde oynuyor. Dizi bir türlü olmamış Türkiye’yi anlatmıyor. Dizi anlatısını bir türlü olmamış Türkiye üzerine inşa ediyor. Ve hoşluğu de olmamış Türkiye’nin sakinlerini, sürüklenen yaralı ruhlarını anlatmaya, tanımaya çağıran, seyircisini o dünyanın en berbat köşesine çekiveren lisanı.

Lakin dizi, olmamış Türkiye’yi resmederken, mevcut sıkıntıları teşhis ederken basitçe “bir diğerdir benim memleketim” sığlığıyla, var olan problemlerin üzerini örten bir sinizmle değil, ortakça halklaşmak ve tekrar halk haline gelebilmek için halka ve kendine inanmaya vurgu yapıyor. Yani yıllardır kendi kendisiyle savaşan Türkiye toplumunun sıkıntılarının bireyler birbirini severse ortadan kalkacağını söylemiyor, bizi birbirimizle bir çeşit “liberal empati” yapmaya götürmüyor. Bilakis, hayatın farklı katmanlarında yaşayan, birbirini hor gören, birbirinden nefret eden nesillerinin yavaşça toplanıp, baş başa verip birbirine el uzattığı, konuşmayı birbiri sayesinde öğrendiği bir dünya yaratıp bizi bir misyona çağırıyor. Ama bunu seyirciyi bir an olsun şımartmadan, onun bir kere olsun başını okşamadan, derin mi derin, harlı mı harlı bir Türkiye cehenneminde ağırlayarak yapıyor. Bu toplumun kılcal damarlarına yayılmış her türlü hatası, şiddeti, mikro-faşizmi, riyayı ifşa ediyor karakterleriyle, zıtlıklarıyla, müsabakalarıyla, müzikleriyle. Diziyi seyrederken, siz de kendinizi İstanbul’un o berbat apartmanlarında, nahoş sokaklarında, kimliksiz rezidanslarında, özetle “başka bir cehennem” olan Türkiye’nin ortasında yığılmış buluyorsunuz. Münasebetiyle diziyi şimdiden farklı kılan, kanımca seyirciyi bildiğiyle huzursuz etmesi. Seyirci, çok iyi bildiği yakışıksız kentlerin, çok iyi bildiği tacizlerin, çok iyi bildiği tecavüzlerin, çok iyi bildiği şiddetin, çok iyi bildiği zahmetin kucağında gevşeyemeden uğursuz bir uğultuyla ürperiyor. Seyretmekte olduğumuz, kolektif davranma yetisini kaybetmiş Türkiye’nin sakat bıraktığı kurbanlarının, olmamış halkının kıssası. İşte o an o olmamış halkın bir üyesi olduğunuzu fark ediyorsunuz. Ve alnınızda bunun yükü, utancı, sorumluluğu ışıldıyor. Ayna yüzümüze tükürüyor. Bu toplumun zehirli yanlarıyla yüzleşmeden yeni bir halk yaratmanın mümkün olmadığını anlatıyor bizlere. Tam da bu yüzden, öteki bir Türkiye’nin inşası yolunda bir kapı açıyor. Artık hiçbir kabahati müdafaaya, saklamaya mecali kalmamış, çift kanatlı, lisanları gevşemiş, kapandıkça tabiatıyla açılan kapılar.

Sinemanın büyük bütçeli bir göz boyama “sanatı”na dönüşmüş, boyası akan bir ticaret olduğuna inananlara kelamımız yok. Lakin sinemanın “dünyaya olan inanca”, “gelmekte olan halka” vurgu yapması bize hâlâ bir şeyler anlatıyorsa, Bir Başkadır’ın bize sunduğu tartışmadan kaçmayalım. Güzelleşmenin, bir halk olmanın, bir toplum olmanın öz lisanına varmak için göze alınanın büyük bir kar olduğundan neredeyse eminim. Bir Diğerdir, Türkiye üstüne birebir anda hem en umutsuz hem de en umutlu resmi çiziyor. Hem bu toplumun en zehirli, en hatalı yanlarıyla taviz vermeden yüzleşiyor, hem de bu yaptığıyla bizi ürküterek “gelmekte olan diğer bir Türkiye”ye dair inancı tazeliyor. Bu ülkeye öbür bir halk lazım. Bu inanç bu halkı tekrar kurmanın başlangıcı olacaktır.

Gazete Duvar