İZMİR– Ayasofya’nın müze statüsünün kaldırılarak cami olarak ibadete açılması kararının akabinde Ağustos ayında İstanbul’da yapılması beklenen Uluslararası Bizans Çalışmaları Kongresi iptal edildi. Kongrenin iptali, 19 Temmuz tarihinde Tertip Komitesi Lideri Prof. Dr. Melek Delilbaşı imzalı kısa bir açıklama ile duyuruldu.

Memleketler arası Bizans Komitesi (AIEB) Lideri Prof. John Haldon ise Türkiye’deki lisansüstü öğrencilerin yayımladığı mektup üzerine onlara göndermiş olduğu açık mektubu Memleketler arası Komite’nin web sayfasında paylaştı. Haldon, yazdığı açık mektupta kongrenin tarihinin ve yerinin değişmesinin nedenlerini açıkça belirtti. Bizans Sanatı uzmanı Hayri Fehmi Yılmaz da Bizans Kongresi’nin iptal edilmesi kararını Gazete Duvar’a kıymetlendirdi.

‘KONGRENİN YENİ YERI EYLÜL 2020’DE AÇIKLANACAK’

İptal kararına dair, Tertip Komitesi Lideri Prof. Dr. Melek Delilbaşı imzalı açıklamada kongrenin, hala tesiri devam eden ve süreci meçhul olan Covid-19 pandemisi ile yurtiçi ve yurtdışındaki kimi gelişmeler nedeniyle iptal edildiği söz edildi.

2021 yılında İstanbul’da yapılması planlanan 24. Memleketler arası Bizans Çalışmaları Kongresi’nin 2022 yılında diğer bir ülkede yapılmasının kararlaştırıldığı belirtilen açıklamada, “Yeni düzenlemede Türk Tertip ve Ulusal Komitesi’nin hazırladığı bilimsel programın temel alınacağı belirtilmiştir. Kongre’nin yeni yeri muhtemelen Eylül 2020’de açıklanacaktır. AIEB, tüm Ulusal Komitelerle irtibat halindedir. Karar netleştiğinde meslektaşlarımızla tüm ayrıntılar paylaşılacaktır” denildi.

‘TÜRK TERTIP KOMİTESİ İLE ALINAN ORTAK BİR KARARDIR’

Memleketler arası Bizans Çalışmaları Komitesi Lideri John Haldon da Türkiye’de Bizans araştırmaları alanında çalışan lisansüstü öğrencilerine kongrenin iptal edilmesinin münasebetlerini üç ana husus üzerinden açıkladı. Haldon mektubunda, dini ve siyasi kimliklerin AIEB’nin almış olduğu rastgele bir kararda hiçbir rolü olmadığını belirterek, heyetin lideri olarak her türlü milliyetçi yaklaşıma karşı çıkmak ve bu çeşit eğilimlere direnmek için her vakit ağır gayret harcadığının altını çizdi. Haldon şunları söyledi:

“Kongreyi 2022’ye erteleme kararının yanı sıra İstanbul’dan öteki bir yere taşıma kararının, yalnızca Türk tertip komitesi ya da yalnızca AIEB tarafından alınan bir karar OLMADIĞIDIR. Bu, ilgili tüm faktörler göz önünde bulundurularak, tavsiyelerini takip ettiğimiz Türk Tertip Komitesi ile birlikte AIEB Memleketler arası Ofisi tarafından alınan ortak bir karardır. Türk Tertip Komitesi’nin kongre programını sürdürmeyi önerdiğimizden, İstanbul Kongresi’nin kendi planlarında belirtilen resmi lisanları de koruyacağız ve yeni konut sahibi ülkenin lisanını şimdi eklenmediyse resmi lisan olarak ekleyeceğiz.”

‘TÜRKİYE’DEN, KONGREYE MESKEN SAHİPLİĞİ KONUSUNDA CEVAP ALINAMADI’

Mektubunda kararın münasebetleri konusunda ayrıntılı açıklamalarda bulunan Haldon, karar sürecinde, yalnızca Covid-19 ile ilgili gelişmeleri göz önünde bulundurmadıklarını tabir ederek şöyle devam etti:

“Söz konusu kararı etkileyen ikinci bir faktör, himayesi altında Bizans / Doğu Roma İncelemeleri Türkiye Ulusal Komitesi’nin de bulunduğu Türk Tarih Kurumu’nun evvelki liderinin tüm ulusal komitelere iletilen bir mektupla 2016 yılında kongre için Türkiye’nin adaylığını desteklemiş olmasının yanında, kuruma yakın vakitte yeni bir lider atanmış olmasıdır. Türk Tarih Kurumu’nun Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yetki alanında olmasından ötürü, Bizans / Doğu Roma İncelemeleri Türkiye Ulusal Komitesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan ve Cumhurbaşkanlığı’ndan kongreye mesken sahipliği yapılması konusunda onay arayışında oldu. Lakin bu otoritelerin ikisinden de ne olumlu ne de olumsuz rastgele karşılık alınamadı.”

‘MESLEKTAŞLARIMIZ TARAFINDAN E-POSTA BOMBARDIMANINA TUTULDUK’

Son olarak, Türkiye’deki Bizans çalışmalarının güçlü bir taraftarı ve destekçisi olduğunu belirterek mektubunda bu durum karşısında derin hüzünlerini paylaşan Haldon, hükümetin Ayasofya Müzesi hakkındaki kararını eleştirerek “Ayasofya kararı üzerine milletlerarası bilim topluluğunda yükselen öfke, hayal kırıklığı ya da keder veya bunların tümünü kapsayan bahtsız gerçeğe değinmemek bir eksiklik olacaktır. Başka örneklerin yanı sıra, Trabzon Ayasofyası, Vize Ayasofyası, İstanbul’daki Arap Camii ve benzerleri hakkındaki kararlarla birlikte, mevcut durumda kongreye katılmayarak protesto etme niyetinde olan meslektaşlarımız tarafından ağır bir e-posta bombardımanına tutulduk. Bu tavrın ne Türkiye’deki Bizans çalışmalarına ne de Türk meslektaşlarımıza yardımcı olmayacağını açıklamaya çalıştım ancak güçlü bir dirençle karşılaştım. Sonuç olarak, tahminen de gerekli müsaadelerin alınamayacağı ve son dakikada iptal edilebilecek olan kongreyi 2022’de İstanbul’da minimum memleketler arası iştirakle gerçekleştirmek ve böylelikle kongrenin tüm hedefini ıskalamak ya da kongreyi diğer bir yere taşımak ortasında seçim yapmak zorunda olduğumuza karar verdik. Bu kararlardan ikincisini önermeyi seçtik” Sözlerini kullandı.

‘BÜNYEMİZDE BİZANS’TAN MİRAS KALAN GELENEKLERİ YAŞATIYORUZ’

İstanbul’da yapılacak olan Bizans Kongresi’nin Türkiye için itibar olduğunu söz eden Hayri Fehmi Yılmaz ise, “Türkiye, Bizans araştırmalarında Dünya’da kıymetli ülkelerden biridir. Hem coğrafya manasında hem kısmen kültürel manada Bizans uygarlığının mirasçısı olduğumuzu hatırlatmak zorundayız. Bizans, hem Ortodoks hem Batı dünyasının her biri tarafından lisan, kültür ve inanç açısından sahipleniliyor. Ancak biz de bu uygarlığın mirasçısı sayılmalıyız. Bizans uygarlığının mirasına misal Ayasofya üzere mescitler yapıyoruz. Bünyemizde onlardan bize miras kalan pek çok geleneği yaşatıyoruz. Hasebiyle bizim de Bizans’a kıymet vermemiz gerekiyor” biçiminde konuştu.

“Türkiye’de birtakım çevreler Bizans’tan hoşlanmıyor. Meğer biz Avrupa üzere değiliz. Tarihimizin bir tarafı Bizans… Yani Bizans’la uzun asırlar komşuyuz. Sonrasında halef selefiz. Hasebiyle ağır ve çok taraflı bağımız de var” diyen Yılmaz, Kültür Bakanlığı’nın da Bizans anıtları konusunda çok büyük yatırımlar yaptığını lisana getirerek, Türkiye’deki müzelerin dünyanın en varlıklı Bizans koleksiyonlarına sahip olduğunu söyledi. Kongrenin Türkiye’de yapılması için tekrar efor sarf edilmesi gerektiğini belirten Yılmaz, kongrenin iptaline dair kısa bir açıklama yapan Türk Tertip Komitesi’ni de detaylı ve şeffaf bir açıklama yapmaya davet etti:

“Kongrenin Türkiye’de olması bir çok hafriyat ve araştırmanın, onarım çalışmasının dünyaya duyuru edilmesi açısından büyük bir baht olacaktı. Olmaması üzücüdür. Bizans araştırmalarında en büyük eksikliğimiz bu bilgileri hem kendi halkımıza hem de dünyaya duyuramamak. Yapılan işler kıymetli, dünya standartlarında ve bu ülkenin itibarını artıracak niteliktedir. O yüzden bu kongrenin kesinlikle İstanbul’da yapılması için gayret sarf etmek gerekiyor. Umarım Türk Tertip Komitesi de bu mevzuda daha detaylı, şeffaf bir açıklama yapar. Kongrenin iptali şayet Ayasofya ile direkt ilişkiliyse bu hususta toplumun bilgilendirilmesi, komitenin bu bilgileri kamuoyuyla paylaşması gerekir. Gerekiyorsa sivil toplum örgütleri, lokal idareler ve üniversitelerin dayanağı ile İstanbul için çabaya devam edilir.”

NE OLMUŞTU?

Birinci kere 1924 yılında düzenlenmeye başlayan Uluslararası Bizans Çalışmaları Kongresi’nin (International Congress of Byzantine Studies) 23’üncü ve son toplantısı, Sırbistan’ın başşehri Belgrad’da yapıldı. Bin 500 konuşmacının rapor sunduğu kongrede, İstanbul ve Anadolu başta olmak üzere Kudüs ve Kahire’deki birçok Bizans yapıtı hakkında proje sunuldu. Uluslararası Bizans Araştırmaları Birliği tarafından düzenlenen kongrenin kapanış merasiminde, Bizans Çalışmaları Kongresi’nin 24’üncüsünün İstanbul’da yapılacağı açıklanmıştı.

Gazete Duvar