İZMİR – Kent Plancıları Odası İzmir Bürosu, Ege Etraf ve Kültür Platformu (EGEÇEP), Efes Etraf ve Kültür Platformu (EFESÇEP) ve yörede yaşayanlar Meryem Ana Tabiat Parkı’nın sit aşamasının düşürülmesi ve birtakım kısımların müdafaa kapsamı dışına çıkarılmasına karşı dava açtı.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Muhafaza Kanunu kapsamında tescil edilmiş olan doğal sit yerleri konusundaki salahiyetlerin 2011 yılında yapılan mevzuat değişikliği ile Etraf Şehircilik Bakanlığı’na devredilmesi ile birlikte doğal sit ortamlarına yeni düzenlemeler getiriliyor. Meryem Ana Tabiat Parkı’nı içine alan kesim de 1’inci Nokta Doğal Sit Sahası statüsündeydi. Tabiat Parkı’nı kapsayan ortamda yapılan değişiklikle kesimin bir kısmı külliyen doğal sit dışına çıkarıldı. Daha evvel 1’inci Radde Doğal Sit Ortamı statüsünde olan nahiyeler ise “nitelikli doğal müdafaa alanı” olarak yine belirlendi. 2008 yılında hudutları belirlenen Meryem Ana Tabiat Parkı, Meryem Ana Evi’nin de taraf aldığı 354 hektarlık bir ortamı kaplıyor.

Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın kararını yargıya taşıyan Kent Plancıları Odası İzmir Bürosu Idare Konseyi üyeleri ile Meryem Ana Tabiat Parkı’yla ilgili tespitlerini konuştuk.

‘İMAR FAALİYETLERİNİ KOLAYLAŞTIRMAK İÇİN MEVZUAT DEĞİŞTİRİLİYOR’

Türkiye’de son devirlerde çıkarılan yeni yasa ve yönetmeliklerle birçok taraf sit olmaktan çıkarıldı, kimi yanların de noktası düşürüldü. Sizin bu bahisteki gözlemleriniz neler?

2011 yılında gerçekleştirilen mevzuat değişikliği ile doğal sit sahalarındaki salahiyetler Kültür Bakanlığından, Etraf ve Şehircilik Bakanlığına geçmiş oldu. Bu salahiyet devri, birebir vakitte, geçmişte tespit ve tescili yapılmış sahaların, tekrar irdelenmesini beraberinde getirdi. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan ve sit statülerine değişiklik getiren bu yeni incelemelerde ise, temel bir sorun görüyoruz.

Askıya çıkarılan sürecin ekinde bir adet pafta dışında rastgele bir done, açıklama ya da, ilmî rapor bulunmuyor. Doğal olarak bu durum yapılan süreçlerin ilmî dayanağının olup olmadığı istikametinde önemli kuşku uyandırıyor. Öte yandan, yeni statü düzenlemelerinde, himaye alan sonlarının daraltıldığını ya da kaldırıldığını görüyoruz. Bu da, geçmişteki müdafaa kararları sayesinde, rant basıncından kısmen uzak kalabilmiş yerlerin, müdahale edilebilir hale gelmesi manasına geliyor ki, parsel ölçeğinde adrese teslim yapılan statü değişiklikleri de görülüyor. Bu doğrultuda 2017 yılından bu yana İzmir ve etrafında onaylanan yirmiye yakın sit statüsü değişikliği sürecine açılmış olan davamız bulunuyor.

Ayrıyeten sit statüsü değişikliği yapılan meydanlarda imar faaliyetlerini kolaylaştırmak maksadıyla ilgili bakanlıklar tarafından daima olarak mevzuat değişiklikleri yapılıyor. Yakın devirde 16.03.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Korunan Sahaların Tespit, Tescil ve Onayına Ait Yordam ve Esaslara Dair Yönetmelik’te kapsamlı değişiklikler yapılmıştı. Bu değişikliklerin 2863 Sayılı Kanun kapsamında müdafaa altına alınmış olan doğal sit sahalarında yol açabileceği tehditlere ve tahribatlara ait daha evvel de ihtarlarda bulunmuştuk.

‘STATÜ DEĞİŞİKLİĞİYLE SAHADA YAPILAŞMANIN ÖNÜ AÇILIYOR’

Daha evvel 1’inci Aşama Doğal Sit Yeri statüsünde olan bu nahiyenin hangi münasebetlerle “nitelikli doğal müdafaa alanı” olarak tekrar belirlendiğine dair bir habere sahip misiniz? Yapılan bu değişiklik şehircilik prensipleri açısından mevzuata karşıt bir durum oluşum ediyor mu?

Selçuk ilçesindeki, sit statüsü değişikliği de az evvel bahsettiğimiz çerçeve ile benzerlik taşıyor. Statü değişikliği ile meydanda yapılaşmanın önü açılıyor ki, bu statü değişikliği geri alınmadığı durumda, ilgili bakanlık tarafından, planların hazırlanmasına geçilmesi çok devir almayacaktır.

Kent Plancıları Odası, Meryem Ana Tabiat Parkı için çalışmalarını sürdürüyor…

Geçmişe bakınca da, hazırlanacak planların içeriğini kestirim etmek güçlükle olmuyor. Sit statüsü değişikliği yapılan havzada, 10 yılı aşkın müddettir, imar planları iptal edilmiş olsa da, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından golf sahaları için yapılan taşınmaz tahsislerinin, iptal edilmediğini görüyoruz. Bu noktada, mahkemece iptal edilen imar planlarının yine yapılabilmesi için, statü değişikliğine gidildiğini ve yapılaşma için bir altlık oluşturulmaya çalışıldığını söyleyebiliriz. Öte yandan kelam konusu nahiyede yapılan ilmî çalışmalarda, kıyı kısımlarındaki ağır yapılaşma baskısının kıymetli Tabiat Sahası olan havza üzerinde ağır sonuçlarının olacağı vurgulanmaktadır.

‘MERYEM ANA BU ORTAMDA 101 YAŞINA KADAR YAŞADI’

Meryem Ana Tabiat Parkı’nın bulunduğu ortamın sit statüsünün değiştirilerek inşai faaliyetlere açılması ortamda ne üzere tahribatlara yol açar?

Selçuk sahip olduğu doğal ve kültürel varlıklar sayesinde ortaya çıkmaktadır. İlçenin gelişme dinamiklerine bakıldığında tarım ve turizmin ön plana çıktığını söyleyebiliriz. Bu nedenle, yapılacak planlama çalışmalarında da, kentin sahip olduğu bu kıymetleri gelecek kuşaklara aktarılmasına, tabiat ile koordinasyonun gözetilmesine öncelik verilmesi gerekir. Bu durum, farklı bir deyişle, doğal ve kültürel zenginlikleri tehlikeye düşürecek pratiklerden uzak durulmasını gerektirir. Bir yandan da, muhafaza meydanlarında, bütünlüklü bir kıymetlendirme yapılması, muhafaza meydanlarının bir bütün olarak ele alınması kıymetlidir. Bunun ön koşulu da, ilgili ilmî bilirkişilik meydanlarının iştirakiyle gerçekleştirilecek olan, kuşkuya mahal bırakmayacak bilimsellikte tahlil ve araştırma süreçleridir.

Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın kararı ile nahiyenin bir kısmı sit sahası olmaktan çıkarılıyor, geri kalan kısımda de statü düşürülüyor.

Halbuki Meryem Ana Tabiat Parkı için, bu yaklaşımın karşıtını görüyor ve yapılan sit statü değişikliğinin bu nahiyede önemli sonuçlarının olacağını düşünüyoruz. Biliyorsunuz, Meryem Ana Tabiat Parkı, hem kültürel hem de doğal pahaları içermektedir. Meryem Ana’nın bu meydanda 101 yaşına kadar yaşadığı rivayet edilmektedir. Tabiat parkı hudutları ve etrafı, ağır orman dokusu ile kaplıdır. Ve artık, Meryem Ana Tabiat Parkı, 1’inci Radde Doğal Sit Sahası statüsünden çıkarılarak, “nitelikli doğal müdafaa alanı” ilan edilmiştir. Yani, müdafaa noktası düşürülmüştür. Bu durum ise, meydana daha fazla fiziki müdahalede bulunulabilmesi mealine gelecektir ki, her müdahale ortamdaki bütünlüğü yok edecek, yerin koruma/kullanma istikrarını geri döndürülmesi mümkün olmayacak halde tahrip edilmesine neden olacaktır.

Açıktır ki, Meryem Ana Tabiat Parkı; Selçuk’u Selçuk yapan kültür varlıklarından sırf bir adedidir. Bu kıymet, yalnızca Hıristiyan dünyasının değil Anadolu topraklarında geçmişten bugüne yaşamış tüm halkların toplumsal hafızasının ve kültürünün bir modülüdür. Meryem Ana Tabiat Parkı içerisinde Meryem Ana’nın mezarının Panayır Dağı’nın kuzey doğusunda olduğu rivayet edilmektedir. Park ağır bir orman dokusu ile çevrili olduğundan kelam konusu mezarın tabiat parkı içerisinde nerede olduğu bilinmemektedir. Sonuç itibariyle müdafaa kararı esnetilen bu ortamda yapılacak pratikler sonucunda bu bedeller önemli zararlar görecektir. Bu yerlerin korunması için başta Selçuk halkı olmak üzere bütün İzmir Halkının ilgili bütün meslek odaları, dernek ve lokal idarelerin sorumluluk alması, sürece dahil olması gerektiğini düşünüyoruz.

Gazete Duvar