Üniversite eğitimi için İstanbul’a gelen Metin Akdemir, sinema ve bayan çalışmaları alanında eğitimini tamamlar. Ben Geldim Gidiyorum ve Küpeli isimli iki kısa belgesel yapan Akdemir, çok sayıda şenliğe katılır, mükafatlar alır. Bu yıl, Hayalimdeki Sahneler isimli birinci uzun metraj belgeselini çeken direktör, başta Antalya Altın Portakal ve İstanbul Sinema Şenliği olmak üzere pek çok şenliğe katılır. 12. Amsterdam Queer&Migrant Sinema Şenlik ve 12. International Queer Sinema Şenlik “Merlinka”da da yarışan sinema, Türkiye Sineması’nda bayanın odakta olduğu üç sinema üzerinden yola çıkarak, birtakım sahnelerin “devamını” kayda alıyor.

Bir yandan da yeni sanat alanında faal olarak bir sanat kolektifi ile 5 yıldır çalışan Akdemir, Queer Feminist bir sanatçı kümesiyle bu politik alandan içerikler üretiyor, stantlar yapıyor. Akdemir ile bir ortaya geldik ve belgesel sinemanın estetiğini, üretim şartlarını ve önümüzdeki süreçteki programını konuştuk.

Kavramsal olarak bakıldığında belgesel sinema, öbür sanat kısımlarına göre gerçeğe sadık kalmasıyla öne çıkıyor. Zihninizde belirlemeye başlayan bir fikir belgesele varmadan evvel, tıpkı bir ağacın kolları üzere kurmacaya, hayali olana uzanıyordur kesinlikle. Bu durum bir sanatçıyı kısıtlamaz mı?

Tam bilakis ben kurmaca dünyanın plastik olduğunu ve/veya straight (düz) dünyanın işgali altında olduğunu görüyorum. Bu alan erkekler tarafından ağır biçimde domine edilmekte. Bundandır ki belgesel yaratım alanının daha saf, cinsiyetsiz ve gerçek kalabildiğini düşünmekteyim. O ağacın kollarını ışık, makyaj, animasyon ve çeşitli kurmaca elementleriyle formunu bozmaktansa belgeselin pürlüğüyle belgelemenin ve kaydetmenin daha değerli olduğuna inanıyorum.

‘ONLİNE İZLEME PLATFORMLARINDA BELGESEL DİZİNİN OLMASI İZLEYİCİ ALIŞKANLIKLARINI DEĞİŞTİRDİ’

Türkiye’de belgesel sinema pek önemsenmez. Şenliklerde geri planda kalır, TV satışı yapılmaz, kaynak yaratmada külfet yaşanır. Kendinizi “üvey evlat” üzere hissediyor musunuz?

Son devirde belgesel alanında Türkiye’de tipler ortası artık daha melez bir çeşit görünür oldu. Online izleme platformlarında belgesel dizininin olması izleyici alışkanlıklarını da değiştirdi. O yüzden belgesel üvey evlattan çok evlat dahi değil, tek başına var olan kan bağı olmayan lakin içeriden öteki bağlarla öteki janrlara ses eden, el atan bir çeşit benim içim. Ve popülerliği gitgide artacaktır. Metodolojik olarak belgesel cinsiyle oynamak bana heyecan verici geliyor. Kısa saç üzere belgesel; çok model veremezsin üzere düşünürsün lakin yüzlerce farklı tarz deneyebilirsin. Kurmaca benim için uzun saç oluyor bu noktada; demode ve alışılageldik.

Bir estetik tercih olarak belgesel için, sinemanın özü, kaynağı diyebiliriz. Çünkü çekilen birinci sinemalar belgeseldi. Tarihi bağlam içinde, belgeselin bugüne ulaşma serüvenini, geçirdiği değişimleri nasıl yorumluyorsunuz? Kendinizi bu gelenek içinde nerede görüyorsunuz?

Bu soru çok uzun bir bahis, belgesel sinemaya tarihî bir bağlam çizmem biraz uzun bir vakit gerektirir fakat tahminen beni etkileyen ve ilham veren insanlardan bahsedebilirim. Joris İvens, Chris Marker, Belmin Söylemez, Berke Baş beni etkileyen ve anlatımları ile yol gösteren sanatkarlar ve direktörler.

Bilhassa toplumsal medyada, hazır bilgi veren birtakım Youtube içerikleri belgesel olarak tanımlana geliyor. Bu noktadan yola çıkarak iki başka soru soracağız. Birincisi, belgesel bilgi taşıma aracı mıdır? İkincisi, bu içerikleri estetik olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?

Belgesel bilgi taşıma alanı olabilir, yalnızca bilginin kaynaklarından biri tek başına olamayabilir. Bir mevzuya ve/veya temaya dair bilgi sahibi olmak için o hususa hâkim olmak, araştırmak & okumak ve bahse dair beşerlerle konuşmak gerekiyor. Sinema sanatı özelinde belgesel yalnızca bir kapı aralayabilir. Sinemalar bence çok büyük sorumluluklar edinmemeli, yalnızca alan açsa bile kâfi.

Bahsettiğin içerikler bence bir sinema elbette. Son devirde video-essay üreten Youtube içerikler izlerseniz aslında yeni bir çeşidin doğduğuna görebilirsiniz. Bu sene Berlinale Teddy seçkisinde çok fazla görüntü essay sinema yeni bir seçki olarak programda yer almıştı.

‘QUEER KARAKTERLERİN YAZILAMAMASI, YAZILSA DA SANSÜRLENMESİ FOBİK VE DÜŞMANCA’

Belgesel sinema, gerçekle olan direkt münasebetinden ötürü, sık sık egemenlerin hışmına uğruyor. İdeolojik bağlamda bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

O hükümranlar ki her şeye hışımla geliyorlar. Son periyotta queer karakterlerin yazılamaması, yazılsa da sansürlenmesi fobik ve düşmanca. Ondandır ki belgesel değil tüm tipler özelinde queer ve bayan karakterlerin olduğu her anlatı iktidar tarafından sevilmiyor, olsun! Bir slogan bu kademede iyi gelir tahminen de. BURADAYIZ! ALIŞIN GİTMİYORUZ!

‘ÜLKE SİNEMASINDAN UMUTLUYUM, YATIRIMCILARDAN UMUTLU DEĞİLİM’

Son günlerde, filmler/diziler yayımlayan çeşitli internet mecralarının daha etkin kullanılıyor olması hasebiyle, birkaç sermayedarın “piyasaya” gireceği konuşuluyor. Bu durum yalnızca dizi kesimi için değil, sinema dalı için de heyecan yarattı. Pekala, belgesel sinemacılar bunun neresinde? İnternet mecralarından dayanak alarak iş üretebilmek, geçmişteki üretim şartlarına göre sizi özgürleştirir mi? Ne düşüyorsunuz?

Ben ülke sinemasından umutluyum, yatırımcılardan umutlu değilim. Çok işlenmesini istediğim husus var belgesel alanı için. Mesela Hande Baht cinayeti, 90’lar Habitat Olayları, 80’ler Trans şarkıcılarına yapılan sahne yasağı, queer performans sanatkarları, yeni jenerasyon drag queenler ve Dudakların Cengi grubu… Bu bahislere dair belgesel projelerine kim yatırım yapmak ister bilmiyorum, varsa ne hoş olur!

Hazırladığınız yeni bir proje var mı? Günleriniz nasıl geçiyor?

Queer bir DJ arkadaşımın hayatında değerli ve değerli vakitlere dair müziklerin olduğu, bu müzikleri belgesel anlatım imkanları ile anlatmaya niyetlendiğimiz bir (A Trans History Sung) queer müzikal belgesel sinema yapmak için çalışıyoruz. Bir yandan da içinde olduğum sanat kolektifi ile 30’lu yıllara ilişkin Dramalı Hasan’ın bestelediği rumba, fokstrot ve tango üzere müziklerini yeni periyot queer performans sanatkarlarıyla kaydettiğimiz bir görüntü serisi (Kırıta Kırıta) hazırlıyoruz.

Gazete Duvar