Yap işlet devret yoluyla yapılan köprü ve otoyollarının geçiş fiyatları ağır tenkitlere neden olurken, verilen garanti yolcu sayısına ulaşılamadığı için devlet her yıl milyonlarca müteahhit firmalara milyonlarca dolar ödüyor. AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, kamunun üçte bir fiyata yapacağı projelerin neden araç geçiş garantisiyle özel dala yapıldığı sorusuna, ‘bakım masraflarından kaçınmak için’ karşılığın verdi. Bakana nazaran geçiş fiyatları de ‘çok uygun’.
ÜRETİM MASRAFI 1 ÜNİTE OLACAK PROJEYE NEDEN 3 ÜNİTE ÖDENİYOR?
Karaismailoğlu, AA’ya verdiği röportajda, kamu kaynaklarının sonlu olduğunu, bu nedenle projelerin kamu-özel bölüm eliyle yapıldığını söyledi. Bu kapsamda Kuzey Marmara Otoyolu, İzmir-İstanbul Otoyolu, Yavuz Sultan Selim ve Çanakkale köprüleri, Avrasya Tüneli, İstanbul Havalimanı, Ankara-Niğde Otoyolu üzere büyük projelerin de yer aldığını belirten Karaismailoğlu, “Devlet bütçesinden yapılsaydı üretim masrafı 1 ünite olacak projeye biz neden 3 ünite para ödüyoruz?” sorusuna şu karşılığı verdi:
“KÖİ projelerinde üretim maliyetlerinin yanı sıra proje mühleti boyunca yapılacak işletme, ağır bakım-yenileme ve finansman maliyetleri de iş paketinin içine dahil edilmektedir. Üretim maliyeti 1 ünite ise başka maliyetler 1,5-2 üniteye kadar çıkabiliyor. Daha somut örnek olarak Avrasya Tüneli Projesi’ni ele alalım. Bakanlığımız tünel ihalesine çıkmadan evvel bu tünelin bütün maliyetlerini hesapladı. Tünelin imal maliyeti 1,2 milyar dolar, finansman maliyeti 915 milyon dolar, 25 yıl boyunca işletmenin ve bakım tamirin maliyeti ise 875 milyon dolar olarak tespit edildi. Yani Avrasya Tüneli’ni yapmak ve 25 yıl boyunca işletmek için gerekli kaynak toplam 3,035 milyar dolar. İhalede taban kuralları sağlayan rakipler ortasında yüzde 5 indirimle en düşük garanti bedelini (2,883 milyar dolar) talep eden firmaya proje ihale edildi. Yani devlet 3 milyar dolarlık altyapı projesini 152 milyon dolar kârlılıkla satın almış oldu.”
“Geçiş fiyatları neden bu kadar değerli?” sorusu üzerine ise Karaismailoğlu “Geçiş fiyatları tam bilakis dünya standartlarına nazaran çok uygun. Kilometre başına ödenen sayılara baktığınız vakit bu tabloda çok makul yerlerde kalıyoruz. Natürel ki bunu o bölgelerin GDP’si ile oranlamak gerekiyor fakat o vakit hakikat karşılaştırma yapabiliriz. Projelerin yapıldığı bölgelerin GDP’sine baktığınız ve oranladığınız vakit bile pek avantajlı konumdayız” dedi.
BAKANIN ‘ÇOK UYGUN’ DEDİĞİ GEÇİŞ FİYATLARI
Köprü ve otoyol geçiş fiyatları 2021 yılında yüzde 25 zamlandı. Yeni tarifeye nazaran geçiş fiyatları şöyle:
Araba Ağır araç (TIR)
Yavuz Sultan Selim Köprüsü: 27,50 TL 213,50 TL
Osmangazi Köprüsü: 147,50 TL 468,50 TL
Avrasya Tüneli: 46 TL
Ankara-Niğde Otoyolu: 144,50 TL (Araç geçiş sayısı garantisi bilinmeyen tutuluyor)
Ankara-İzmir Otoyolu: 367 TL Aks sayısına nazaran 696-1165 TL ortasında
BAKANIN SAKLADIĞI GARANTİ FİYATLAR: YALNIZCA İKİ KÖPRÜ İÇİN DEVLET GARANTİ FİYATI OLARAK 13 MİLYAR LİRA VERDİ
Bakan, Avrasya Tüneli’nin imal ve 25 yıllık işletme maliyetinin 3,035 milyar dolar olduğunu lakin yüzde 5 indirimle 2,883 milyar dolara alındığını ve devletin 152 milyon dolar kârlılık elde ettiğini söylüyor. Meğer değerli geçiş fiyatları nedeniyle garanti edilen yıllık araç geçiş sayısına ulaşılamadığı için yalnızca Yavuz Sultan Selim ve Osmangazi köprülerine bugüne kadar ödenen garanti fiyatı 13 milyar liranın üzerine çıktı. Bu noktada en büyük ziyan ise Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde. Garanti araç geçiş farkı nedeniyle 4 yılda ödenen para 6 milyar 700 milyon lirayı buldu.
AVRASYA TÜNELİ İÇİN DEVLET 4 YILDA MÜTEAHHİT FİRMAYA 861 MİLYON LİRA ÖDEDİ
Resmi açılışı 31 Aralık 2016’da yapılan Avrasya Tüneli için verilen geçiş garantisi ise geçen 4 yılda bir türlü tutturulamadı. Tüneli 25 yıl işletme hakkı olan firmaya, geçiş garantisiyle geçen araç sayısı ortasındaki farkın fiyatı, devletin kasasından ödeniyor. Araç geçiş sayısı her yıl yüzde 0.05 oranında artırılıyor. Her yıl iki sefer güncellenen araç tek istikamet geçiş fiyatı, 4.5 dolar + yüzde 8 KDV + 10 yıl birikimli ABD enflasyon artışı (yüzde 23) olarak hesaplanıyor.
Yıllık 25.6 milyon araç geçişi garantisi verilen Avrasya Tüneli’nden 2020 yılında yaklaşık 12 milyon araç geçti. Geçmeyen 12 milyon 192 bin 307 araç için ise devlet müteahhit firmaya 48 milyon 769 bin 228 dolar karşılığı, 391 milyon 870 bin 500 lira ödedi. Üstelik dolar kuru arttıkça işletici firmaya ödenen meblağ da artıyor. 2017, 2018 ve 2019 yılları için Avrasya Tüneli’ni işleten şirkete 470 milyon lira araç geçiş garantisi kapsamında ödeme yapıldı.
Avrasya Tüneli olarak bilinen İstanbul Boğazı Karayolu Tüp Geçişi projesinin temeli 2011 yılında atıldı. Projeyi Türk Yapı Merkezi ve Güney Koreli SK E&C şirketlerinin yarı yarıya ortak oldukları Avrasya Tüneli İşletme İnşaat ve Yatırım (ATAŞ) şirketi inşa etti. Firma, tüneli 24 yıl 5 ay işletecek ve bu mühletin sonunda devlete teslim edecek.
GARANTİ EDİLEN ARAÇ GEÇİS SAYISINA 2040 YILINDA ULAŞILABİLİR
Yapılan hesaplamalara göreyse geçen araç sayısı ortalamalar doğrultusunda her yıl yüzde 2 artsa dahi garanti edilen sayıya fakat 2040 yılında ulaşılabilecek.
Gazete Duvar
